یکی از رویدادهای بزرگ تاریخ انقلاب اسلامی در قبل از پیروزی، واقعه خونین پنجم آذر گرگان است، واقعه‎ای که باید آن را در ردیف وقایع 19 دی قم و 29 بهمن سال 1356 تبریز به شمار آورد.

به گزارش شمال نیوز به نقل از فارس،‌ پس از آنکه در 29 آبان سال 1357 دژخیمان رژیم شاه به انقلابیون پناهنده در حرم امن علی‎بن‎موسی الرضا(ع) در مشهد مقدس، تیراندازی و به ساحت مقدس آن امام همام جسارت کردند، حضرت امام خمینی (ره) و سایر مراجع عظام با صدور پیام‎هایی ضمن محکوم کردن این جنایت، هفتمین روز این واقعه که مصادف با پنجم آذر بود را در سراسر کشور عزای عمومی اعلام کردند، لذا به منظور اطاعت از فرمان امام (ره) صبح روز پنجم آذر سال 1357 مردم مسلمان گرگان و شهرها و روستاهای اطراف، اعم از زن و مرد در صحن مطهر امامزاده عبدالله و میدان شهدا که در کنار هم هستند گرد آمدند تا دست به تظاهرات بزنند، اما قبل از هر حرکتی ماموران رژیم به سوی مردم تیراندازی کردند و آنها را به خاک و خون کشیدند.

هر انقلابی دارای تاکتیک‌های خاص خود است که این تاکتیک‌ها نیز در مبارزات مردمی هر شهر و منطقه بنا به موقعیت زمانی و مکانی فرق می‌کنند ولی ‌تاکتیک‌‌ مردم گرگان در حماسه 5 آذر 1357 ‌شنید‌نی است.

*مثل شعار گفتن‌

‌غرض از این بحث آشنایی نسل آینده به چند نوع از تاکتیک‌هایی است که مردم قهرمان و مسلمان استان گلستان در مقابل عملکرد عمّال پهلوی در حماسه پنجم آذر به کار برده‌اند تا تماماً یا بخشی از عملیات‌های ماموران شاه را خنثی کنند.

در اینجا به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:

* انتخاب مکان مناسب:

مساجد و زیارتگاه‌های ائمه همواره پایگاه‌های انقلاب اسلامی بوده‌اند و از آنجا که مردم مسلمان همه چیزشان را از برکت خاندان عصمت و طهارت(ع) و آن جایگاه متبرکه می‌دانند و نیز چون آن روز مردم گرگان و منطقه به مناسبت محکوم کردن حمله رژیم به یکی از همین مراکز متبرکه و بی‌حرمتی به یکی از ائمه گرامی(ع) می‌خواستند راهپیمایی کنند.

لذا آنها جوار حضرت امامزاده عبدالله(ع) گرگان که از فرزندان حضرت موسی‌بن جعفر (ع) است را به عنوان نقطه آغازین این راهپیمایی برگزیدند که خود نشانگر ماهیت مذهبی و اعتقادی آن است.

*تعیین زمان مناسب:

ماه آذر یکی از ماه‌های فصل پاییز است که در این ماه روزهای نسبتاً کوتاه و شب‌ها بلند است و از طرفی در این ایام سال روستاییان اغلب بیکار بوده و با توجه به اینکه وقت راهپیمایی صبح روز پنجم آذر تعیین شده بود، تعداد زیادی از مردم روستاها و شهرهای اطراف همگام با مردم شهر گرگان توانستند در آن راهپیمایی شرکت کنند.

صبح وقت مناسبی برای راهپیمایی بود چراکه مردم هم راحت‌تر می‌توانستند از روستاها بیایند و هم پس از پایان مراسم آسان‌تر می‌توانستند باز گردند، البته آنها که از تیررس گلوله‌های ماموران سالم مانده بودند. اما اگر همین راهپیمایی عصر برگزار می‌شد بعید بود که چنین جمعیت باشکوهی تجمع می‌کردند.

چراکه عصر، هم وسیله آمدن از روستا کمتر بود (خصوصاً اینکه آن زمان وسیله نقلیه سواری در روستاها به مراتب کمتر از حالا بود) و هم، چون روزها کوتاه است ادامه راهپیمایی به شب می‌رسید که در آن صورت بازگشت روستاییان و دیگر مردم انقلابی که از شهرهای اطراف آمده بودند مشکل می‌شد.

علاوه بر این احتمال داشت در شب تعداد بیشتری از تظاهرکنندگان به شهادت برسند و از طرفی حمل و مداوای مجروحان مشکل‌تر می‌شد. (البته اگر این راهپیمایی صبح برگزار نمی‌شد، این طور نبود که مردم شرکت نکنند و مراسمی برگزار نشود، بلکه باز هم به دلیل احساس مسئولیتی که نسبت به دین و مقدساتشان داشتند. به فرمان امام به خیابان‌ها می‌آمدند و این حماسه جاودان را می‌آفریدند اما وقت مناسب از جمله عواملی است که به شرکت هر چه گسترده‌تر مردم کمک کرد).

* نظم و انضباط:

در این راهپیمایی با آنکه همه شرکت‌کنندگان از یک سنخ و برخوردار از تحصیلات عالی نبودند، اما نظم و انضباطشان بسیار عالی بود، چنان که در صف اول جوانان و سپس مردان مسن‌‌تر و پس از آنها زنان و کودکان حضور داشتند.

جمعیت ابتدا آرام و بدون خشونت مشغول شعار دادن بودند تا آن که ماموران به روی مردم آتش گشودند و آنگاه نظم و آرامش جمعیت به هم خورد و به موجی از خشم و نفرت مبدل شد، تا آنجا که هر چه به دستشان آمد با (سنگ و چوب و میله آهن) به سوی ماموران حمله بردند.

*همگانی بودن تظاهرات:

حضور گسترده مردم از طبقات و اصناف مختلف، زن و مرد، پیر و جوان و کودک، روستایی و شهری، روحانی، کارگر، کارمند، بازاری، کشاورز، فرهنگی، محصل، دانشجو و بی‎سواد و باسواد تصویر جالبی به تظاهرات بخشیده بودند آن چنان که دیگر هیچ کس نمی‌توانست قیام اسلامی مردم مسلمان را به عده‌ای کمونیست یا گروه‌های غیرمذهبی و انحرافی به اصطلاح انقلابی دیگر نسبت دهد.

*شعار:

شعار گفتن از دیرباز مورد توجه بشر بوده و در جنگ‌ها (دسته‌جمعی یا انفرادی) شعار از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. رفته رفته این مهم در حرکت‌ها و قیام‌های مردمی نیز به کار گرفته شد تا آنجا امروز دیگر انقلابی نیست که با شعار همراه نباشد.

این شعارها که برخی به زبان گفتاری بیان می‌شد و برخی روی تابلوها و پارچه‌ها و ... نوشته می‌شد، تاثیر زیادی در تقویت روحیه مبارزان و تضعیف روحیه دشمن داشت و مبین اهداف و خواسته‌های قیام‌کنندگان بود.

روز پنجم آذر سال 57 نیز مردم مبارز منطقه گرگان شعارهای مختلفی سر دادند که از جمله:

قبر امام هشتم گلوله‌باران شده - روز و شب شیعیان شام غریبان شده و تا خون در رگ ماست- خمینی رهبر ماست

*روحیه مقاوم و استوار:

روحیه سرشار از مقاومت و شجاعت مردم را در آن روز نیز باید از بهترین تاکتیک‌های مبارزاتی این امت به حساب آورد چراکه با آن همه تهدید و تیراندازی و اخطارهای پیاپی ماموران، باز مردم مقاومت کردند و با اراده و ایمان قوی در مقابل دژخیمان ایستادند.

*مسلح شدن مردم به سلاح‌های سرد ابتدایی:

با شروع تیراندازی ماموران به سوی مردم، آنها به داخل محوطه‌ امامزاده عبدالله گرگان پناه بردند و آنچه به دستشان آمد از چوب و سنگ و  آهن برداشتند و  به سوی ماموران حمله‌ور شدند.

* آتش ‎زدن لاستیک‌های کهنه:

این کار برای ایجاد راه‌بندان در خیابان به منظور سد کردن عبور و مرور ماشین‌های ماموران صورت می‌گرفت که در خنثی کردن اثر گازهای اشک‌آور نیز مؤثر بود.

*آتش زدن روزنامه‌ و کاغذ:

از آنجا که حرارت و دود خنثی‌کننده گاز اشک‌آور است لذا پس از شلیک گاز اشک‌آور از سوی ماموران، مردم روزنامه و کاغذهای همراهشان را به منظور خنثی کردن اثرات آن گاز آتش می‌زدند.

*استفاده از سیب‌زمینی:

از سیب‌زمینی نیز برای خنثی‌سازی اثر گاز اشک‌آور استفاده می‌شد. بدین صورت که انقلابیون آن را قاچ‌قاچ کرده و به چشمانشان می‌مالیدند تا آثار گاز اشک‌آور از بین برود.

*امدادرسانی:

مردم انقلابی با مشاهده بدن‌های سوراخ‌سوراخ شده و خون‌آلود همراهان خود، با فداکاری وصف‌ناپذیری به یاری مجروحان شتافتند و با هر وسیله ممکن، آمبولانس، موتورسیکلت، پیکان، تاکسی‌بار و... از خیابان‌ها و کوچه پس کوچه‌های شهر آنها را به بیمارستان یا منازلشان می‌رساندند و در صورت امکان قبل از رساندن به بیمارستان حتی‌المقدور کارهای اولیه امدادی را نیز انجام می‌دادند از قبیل باندپیچی، میرکورکروم زدن و ...

آن روز مردم از گوشه و کنار در بیمارستان گرد آمدند و به یاری مجروحان و شهدا و کادر درمانی بیمارستان شتافتند، عده‌‌ای نیز برای اهدا خون به زخمی‌ها صف کشیده بودند که در همین هنگام ماموران رژیم به بیمارستان حمله کردند که در این تیراندازی یکی از جوانانی که خون اهدا کرده بود مورد اصابت گلوله قرار گرفت و مغزش متلاشی شد.

*حرکت‌های انتقام‌جویانه:

وقتی ماموران به تجمع آرام مردم تیراندازی کردند و عده‌ای را به خاک و خون کشیدند، مردم انقلابی نیز در مقابل این اقدام آنها تصمیم به انتقام گرفتند.

حرکت‌های انتقام‌جویانه راهپیمایان در واقع خشونت در مقابل خشونت بود که به آتش کشیدن پارکینگ شهربانی و سازمان آتش‌نشانی، حمله به کوی افسران و کلانتری از جمله این حرکت‌های انتقام‌جویانه انقلابیون است.

*استفاده از خون شهدا:

روز پنجم آذر برخی از انقلابیون با استفاده از خون شهدا شعارها و مطالبی روی کاغذ، دیوار و ... می‌نوشتند که این یکی از بهترین تاکتیک‌ها برای انتقال پیام شهیدان به دیگر مسلمانانی بود که در آن راهپیمایی حضور نداشتند.

چنان که روز پنجم آذر با خون شهید جعفر علاءالدین روی دیوار نوشته بودند «مرگ بر شاه» و با خون شهید امیرلطیفی نیز روی کاغذ نوشته بودند «با خون خود نوشتیم یا مرگ یا خمینی، از جان خود گذشتیم با خون خود نوشتیم یا مرگ یا خمینی، خون شهید چنگیز.»

این نوع استفاده از خون شهدا تاثیرات روانی و فرهنگی زیادی در جامعه خصوصاً در افراد نا‌آگاه که هنوز در خواب غفلت بودند می‌‌گذاشت، این عمل علاوه بر آنکه یک «حرکت آگاهی‎بخش» بود، مبارزه‌ای فرهنگی و روانی در مقابل تبلیغات ضد انقلابی رژیم شاه نیز محسوب می‌شد.

*شرکت زنان و کودکان:

با آن که برگزاری راهپیمایی پنجم آذر از سوی پلیس شاهنشاهی ممنوع شده بود و خطر جانی، زنان و کودکان را بیش از مردان تهدید می‌کرد، ولی باز آنها در این راهپیمایی شرکت کردند و خاطره حضور حضرت زینب(س) و علی‌اکبر و علی‌اصغر خردسال و دیگر زنان و کودکان حماسه عاشورا را زنده کردند.

این حرکت و حرکات مشابه نشان داد که زن فقط یک جسم لطیف و خانه‌نشین و یا وسیله تبلیغاتی برای کالاهای لوکس غربی نیست، بلکه شخصیت زن، یک شخصیت الهی است که در صورت لزوم می‌تواند پا‌به‌پای شوهران و فرزندان خود، شجاعانه با ظلم و ستم طواغیت به مبارزه برخیزد.

گفتنی است در حادثه پنجم آذرماه سال 1357 گرگان، حسین امیرلطیفی، صدیقه پروانه، سیداسماعیل حسینی، عباس خالداران، احمد سبطی، حجت‎الله عباسی، ابوالقاسم(جعفر) علاءالدین، نرگس قصابان، حسین محبی‎راد، حسین مقصودلو، سیدنظام‎‎الدین نبوی، حسینعلی نصیری و فرامرز ویزواری به شهادت رسیدند.

مراسم بزرگداشت شهدای پنجم آذرگرگان در روز دوشنبه ششم‎آذر در صحن شورای شهر گرگان برگزار می‎شود.

=======================

یادداشت: غلامرضا خارکوهی- تاریخ نگارانقلاب